🔺ปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสี หรือแพลงก์ตอนบลูม

🔺ปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสี หรือแพลงก์ตอนบลูม

         ปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสี (Red Tides) เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่เกิดขึ้นจาก แพลงก์ตอนพืช (สาหร่ายขนาดเล็ก) ที่อาศัยอยู่ในน้ำทะเลมีการเจริญเติบโตและแพร่ขยายพันธุ์อย่าง รวดเร็ว ในเวลาอันสั้น และด้วยแพลงก์ตอนพืชเหล่านี้ต่างก็มีสีในตัวเอง ฉะนั้นเมื่อพวกมันมีการเกิดการบลูมจะทำให้มีสีที่แตกต่างกันของแพลงก์ตอนแต่ล่ะชนิด

       อย่างไรก็ตามปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสีนั้น เคยพบเกิดขึ้นมานานแล้วในประเทศไทย โดยชาวบ้านมักเรียกเหตุการณ์ที่พบเห็นว่า “ปรากฏการณ์ขี้ปลาวาฬ” หรือ “น้ำแดง”    

แพลงก์ตอนบลูมที่อ่าวเจียวโจว มณฑลซานตง

ต้นเหตุ “แพลงก์ตอนบลูม” สาเหตุที่แพลงก์ตอนมีการเจริญเติบโตและเพิ่มปริมาณอย่างรวดเร็วนั้น
เนื่องจากน้ำทะเลใน บริเวณนั้นมีปริมาณธาตุอาหารสูง โดยเฉพาะไนเตรต และฟอสเฟตประกอบกับ
สิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม ทั้งในเรื่องของแสงแดด อุณหภูมิและความเค็มของน้ำทะเล จึงทําให้แพลงก์ตอนเกิดการสังเคราะห์แสง และเจรญเติบโตอย่างรวดเร็ว ซึ่งสภาวะเช่นนี้เป็นเรื่องที่สามารถเกิดขึ้นได้เองในธรรมชาติ หากทว่าในช่วงหลายปีที่ผ่านมา นักวิทยาศาสตร์พบว่าปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสี มีอัตราการเกิด บ่อยครั้งมากขึ้นเรื่อยๆ คาดว่าน่าจะเป็นผลมาจากการกระทําของมนุษย์ไม่ว่าจะเป็นการทิ้งน้ำเสียซึ่ง มีปริมาณธาตุอาหารและสารอินทรีย์สูงจากอาคารบ้านเรือน แหล่งท่องเที่ยว รวมถึงโรงงาน อุตสาหกรรมทขยายตัวอย่างรวดเร็ว นอกจากนี้ยังมีน้ำทิ้งจากการทําเกษตรกรรม การปล่อยน้ำเสีย 
จากการทํานากุ้งออกสู่ทะเลโดยตรง หรือแม้แต่น้ำฝนที่ ชะล้างหน้าดินพัดพาสารอาหารลงสู่ทะเล ก็ ล้วน แต่เป็นการเติมปุ๋ยซึ่งเป็นตัวเร่งให้แพลงก์ตอนพืชเกิดการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วมากยิ่งขึ้น

ปรากฏการณ์แพลงก์ตอนบลูม ทำให้ปลาขาดออกซิเจน เหงือกติดขัด

        เมื่อ “แพลงก์ตอนทําพิษ” การเกิดปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสี ส่งผลกระทบต่อมนุษย์ทั้งทางตรง และทางอ้อม เพราะ เมื่อแพลงก์ตอนมีการเพิ่มจํานวนมากขึ้นอย่างรวดเร็ว การใช้ออกซิเจนในการหายใจมากขึ้นตามไปด้วย ส่งผลให้ออกซิเจนในน้ำจึงลดลงอย่างรวดเร็ว แพลงก์ตอนบางส่วนจึงเริ่มตาย และตกลงสู่พื้นทะเล แบคทีเรียก็ต้องใช้ออกซิเจนเพื่อย่อยสลายสิ่งเน่าเปื่อย น้ำเริ่มเน่าเสีย สิ่งมีชีวิตทั้งในน้ำ และสัตว์หน้าดิน และสัตว์ที่ฝังตัวอยู่ในดินเริ่มขาดอากาศหายใจและตายในที่สุด ส่งผลกระทบทั้งต่อตัวผู้บริโภค อุตสาหกรรมอาหาร ขณะเดียวกันน้ำทะเลที่เริ่มเสียก็จะส่งกลิ่นเหม็น ธุรกิจการทองเที่ยวก็เสียหาย เป็นต้น ผลกระทบจากแพลงก์ตอนบลูมทำให้สัตว์ทะเลล้มตาย แต่แพลงก์ตอนที่พบในน้ํา ทะเลมากกว่า 5,000 ชนิดนั้น มี 300 ชนิดที่ทําให้เกิดปรากฏการณ์น้ําทะเลเปลี่ ยนสีได้
  

แพลงตอนบลูมที่บริเวณชายทะเลศรีราชา จ.ชลบุรี

        สําหรับในเมืองไทยได้มีการรายงานการเกิดน้ำแดงที่เป็นพิษอัมพาตครั้งแรก เมื่อเดือน พฤษภาคม 2526 โดยเกิดที่ปากแม่น้ําปราณบุรีจังหวัดประจวบคีรีขันธ์มีผู้ป่วย 63 ราย และเสียชีวิต 1 ราย เนื่องจากกินหอยแมลงภู่ที่จับมาจากบริเวณที่เกิดน้ำแดง อย่างไรก็ตามในช่วงหลายปีผ่านมามีปรากฏการณ์น้ำ
ทะเลเปลี่ยนสีเกิดขึ้นบ่อยครั้งมากใน บริเวณอ่าวไทย รวมทั้งยังพบการตายของสิ่งมีชีวิต อาทิปลา
หอยทับทิม ปูอยู่เต็มบริเวณชายหาด ซึ่งมักจะมีชาวบ้านไปเก็บมาปรุงอาหาร จึงต้องระมัดระวังเป็นอย่างยิ่ง เพราะถึงแม้ว่าแพลงก์ตอนที่เพิ่มจํานวนมากในช่วงเวลานั้นจะไม่มีพิษ แต่การเก็บสัตว์น้ำที่เสียชีวิตแล้วมารับประทานก็อาจจะทํา ให้เกิดอาการท้องเสีย ท้องร่วง หรือ อาหารเป็นพิษได้เช่นกัน นอก
จากนี้สําหรับผู้ที่เดินทางไป ท่องเที่ยวในช่วงเวลาดังกล่าว ก็ควรหลีกเลี่ยงการเล่นน้ำ เพราะหากแพ้ก็จะทําให้เกิดอาการผื่นคัน บวมแดงได้ ทั้งนี้ในประเทศไทยยังไม่สามารถคาดการณ์การเกิดปรากฏ
การณ์น้ําทะเลเปลี่ยนสีได้

       สิ่งที่ทําได้คือช่วยกันป้องกันไม่ให้เกิดเหตุการณ์ดังกล่าว ด้วยการงดทิ้ง
น้ำเสียลงสู่แหล่งน้ำทะเลโดยตรง และ ช่วยกันดูรักษาสภาพน้ำทะเลและชายหาดให้สะอาดสมบูรณ์

🔺แพลงก์ตอน...จิ๋วแต่แจ๋ว

🔺แพลงก์ตอน...จิ๋วแต่แจ๋ว

          รู้หรือไม่ว่า น้ำในแม่น้ํา ลําคลอง หรือทะเลที่ดูใสๆ คล้ายจะไม่มีอะไรนั้น จริงๆ แล้ว มีสิ่งมีชีวิตตัวจิ๋วที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่าอาศัยอยู่นับล้านๆ ตัว นั่นก็คือ “แพลงก์ตอน” สิ่งมีชีวิตตัวจิ๋วที่แจ๋วไปด้วยประโยชน์นานาชนิด แพลงก์ตอน...ตัวจิ๋ว แพลงก์ตอน (Plankton) มีรากศัพท์มาจากภาษากรีก แปลว่า “drifting” หรือ “wanderer” มีความหมายว่า ล่องลอยหรือผู้พเนจร ดังนั้นแพลงก์ตอน จึงหมายถึง สิ่งมีชีวิตขนาด เล็กที่ล่องลอยอยู่ในมวลน้ํา สุดแล้วแต่คลื่นลม และกระแสน้ำจะพัดพาไป พวกมันไม่สามารถว่ายน้ำ หรือเคลื่อนที่อย่างอิสระไปยังทิศทางที่ต้องการ การจัดกลุ่ม หรือแบ่งประเภทแพลงก์ตอนมีได้หลายรูปแบบ แต่ส่วนใหญ่จะนิยามแบ่งแพลงก์ตอนออกเป็น 2 กลุ่ม หลักๆคือ แพลงก์ตอนพืช กับ
แพลงก์ตอนสัตว์เป็นการแบ่งโดยยึดหลักตาม ลักษณะการกินอาหาร 

        แพลงก์ตอนพืช (Phytoplankton) คือ สิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่ล่องลอยในกระแสน้ำ ซึ่งสร้างอาหารได้เองจากการสังเคราะห์แสง พบได้ทั้งใน น้ำจืด น้ําเค็ม และน้ำกร่อย มักกระจายอยู่ใน บริเวณที่แสงสองถึงเท่านั้น คือ ตั้งแต่บริเวณ ผิวหน้าน้ำทะเลจนถึงความลึกประมาณ 200 เมตร

       แพลงก์ตอนสตว์ (Zooplankton) คือ สิ่งมีชีวิต ขนาดเล็กที่ล่องลอยในกระแสน้ำที่ไม่สามารถสร้างอาหารเอง ได้จําเป็นต้องกินสิ่งมีชีวิตชนิดอื่น เช่น แพลงก์ตอนพืช สิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก หรือสารแขวนลอยอื่นเป็นอาหาร เช่น ตัว อ่อนของกุ้ง ปู เป็นต้น 

หรืออาจแบ่งแพลงค์ตอนออกตามรูปแบบการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ได้แก่

1.  แพลงค์ตอนชั่วคราว  คือสิ่งมีชีวิตที่บางช่วงระยะของชีวิต ตรงกับนิยามของแพลงค็ตอน เช่น ลูกปลา ลูกกุ้ง ที่ตัวเล็กๆๆ ยังไม่มีระยางค์ในการเคลื่อนที่และปล่อยให้ตัวเองลอยไปตามกระแสน้ำ

2.  แพลงค์ตอนถาวร คือเป็นแพลงค์ตอนตั้งแต่เกิดจนตาย

 ประโยชน์ของแพลงก์ตอน

1.  เป็นองค์ประกอบเบื้องต้นของห่วงโซ่อาหารในแหล่งน้ำธรรมชาติ หรือที่เรียกว่าผู้ผลิต ซึ่งมีความหมายรวมไปถึงทั้งแพลงค์ตอนพืช  และแพลงค์ตอนพืช ซึ่งห่วงโซ่อาหารนั้นจะสั้นหรือยาวก็ขึ้นอยู่กับแหล่งน้ำนั้น

2.  เป็นตัวชี้ถึงระดับความสมบูรณ์ของแหล่งน้ำ โดยการวัดผลผลิตเบื้องต้น(primary productivity)และการวัดการเจริญเติบโตจำเพาะ

3.  เป็นตัวชี้กระแสน้ำในมหาสมุทร ในกรณีนี้นิยมใช้แพลงก์ตอนพืชที่มีขนาดใหญ่หรือแพลงก์ตอนสัตว์ที่จำแนกชนิดหรือกลุ่มได้ง่าย เช่น หนอนธนูบางชนิด ได้แก่ Sagitta elegans เป็นตัวชี้กระแสน้ำนอกชายฝั่ง และในชายฝั่ง

4.  ชนิดของแพลงก์ตอนใช้เป็นตัวชี้วัดความอุดมสมบูรณ์ของแหล่งน้ำธรรมชาติ ในทะเลบริเวณที่มีธาตุอาหารสมบูรณ์ เช่น บริเวณใกล้ฝั่งที่มีน้ำผุด (upwelling) ของประเทศเปรู มักจะพบไดอะตอมสกุล Thalassiosira, Chaetoceros แต่ถ้าบริเวณที่ห่างจากฝั่งของประเทศเปรู ที่มีธาตุอาหารและมีสัตว์น้ำน้อยจะพบไดอะตอมสกุล Rhizosollenia, Planktoniella เป็นต้น

5.  ชนิดและปริมาณของแพลงก์ตอนใช้ตรวจสอบมลภาวะของแหล่งน้ำได้ จะใช้ได้ดีกับภาวะที่เกิดจากสารอินทรีย์ (orginic pollution) แพลงก์ตอนพืชหลายชนิดที่ใช้เป็นดัชนีชี้วัด เช่น Euglena viridis, Nizschai palea, Oscilltoria limosa, Scenedesmus quadricauda, Oscillatoria tenuis ทั้งหมดนี้เป็นห้าชนิดแรกที่ใช้ในการตรวจสอบมลภาวะที่เกิดจากสารอินทรีย์ในน้ำ นอกจากนั้นยังใช้ค่าดัชนีความหลากหลาย (diversity index) ซึ่งคำนวณโดยใช้ข้อมูลจำนวนชนิดของแพลงค์ตอนและปริมาณของแพลงก์ตอนแต่ละชนิด ประเมินสภาวะมลพิษในแหล่งน้ำที่ต้องการศึกษา

6.  ใช้ในอุตสาหกรรม โดยอาจใช้ในรูปที่มีชีวิต

โดยใช้ทั้งเซลล์หรือโดยการสกัดผลผลิตที่เซลล์ผลิตขึ้นมาหรืออาจจะใช้ในรูปของ fossil

   6.1 ใช้ในรูปของแพลงก์ตอนที่มีชีวิต นำมาใช้ประโยชน์โดย
         - เป็นอาหารสัตว์ ในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำวัยอ่อน เช่น เป็นอาหารสำหรับลูกกุ้ง
         - เป็นอาหารมนุษย์ สาหร่ายบางชนิด เช่น Spirogyra ซึ่งเป็นอาหารหลักของประเทศแถบอินโดจีนเช่น พม่า อินเดีย โดยชนิด Oedogonium ใช้ปรุงเป็นอาหารในประเทศอินเดีย ส่วนชนิด Chlorella,Spirulina (สาหร่ายเกลียวทอง) ใช้เป็นอาหารเสริมที่มีโปรตีนสูง
        - ใช้เป็นยารัักษาโรค ชนิด Spirulina   ใช้เป็นสารประกอบในยารักษาความดันโลหิตสูง โลหิตจาง โรคภูมิแพ้ มะเร็งในช่องปาก เป็นต้น
   6.2 ใช้ในรูปของซาก fossil
      - ไดอะตอมไมท์ (diatomite) หรือ ไดอะโตมาเซียสเอิธ เป็นซากที่เหลือจากผนังเซลล์ของไดอะตอมเกิดการทับถมมาเป็นเวลานานนับล้านปี ถูกนำมาใช้ในการทำผลิตภัณฑ์เครื่องกรองน้ำยาต่าง ๆ ฉนวนกันความร้อนในอุปกรณ์ไฟฟ้า เช่น หม้อต้มน้ำ และเตาเผาที่ใช้ความร้อนสูง
      - หินปูน (carbonate rock) ประกอบด้วยแคลไซท์ ซึ่งเกิดจากส่วนของเซลล์ที่ตายแล้วของแพลงก์ตอนพืชหลายกลุ่ม
     - ด้านอุตสาหกรรมน้ำมัน สามารถสร้างเคโรเจนซึ่งเป็นสารประกอบเคมีประเภทไฮโดรคาร์บอนและจะเปลี่ยนสภาพน้ำมันปิโตรเลียมโดยขบวนการทางธรรมชาติ
7. ใช้ในการศึกษาทดลองทางวิทยาศาสตร์

🔺สัตว์ทะเลที่มีพิษ และเป็นอันตราย

🔺สัตว์ทะเลที่มีพิษ และเป็นอันตราย        ท้องทะเลไทยนับว่าเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ทะเลหลากหลายชนิด คนไทยได้นำสัตว์ทะเลเหล่านี้มาบริโภคเป็นอาหารกันเป็นเวลาช้านาน แต่ก็มีสัตว์ทะเลหลายชนิดที่ไม่สามทารถนำมาบริโภคได้เนื่องจากมีพิษ และบางชนิดที่ไม่มีพิษต่อการบริโภค แต่จะเป็นอันตรายหากไปสัมผัส หรือไปอยู่ในบริเวณที่มีสัตว์ทะเลเหล่านั้นชุกชุม อันตรายจากสัตว์ทะเลแบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่มดังนี้       1.อันตรายจากสัตว์ทะเลที่มีพิษ กัด ทิ่มแทง หรือต่อย (venomous animals) และปล่อยสารพิษเข้าสู่ร่างกายตรงบริเวณบาดแผลนั้น พิษของสัตว์ทะเลอาจอยู่ที่เงี่ยง ก้าน ครีบ เขี้ยว และมีเข็มพิษที่เรียกว่า นีมาโตศีย์สต์ (nematocyst) ตัวอย่างได้แก่ ดอกไม้ทะเล แมงกะพรุน งูทะเล ปลาสิงโต และเม่นทะเล       2.อันตรายจากการบริโภคเนื้อ และอวัยวะของสัตว์ทะเลที่มีพิษ (poisonous animals) สัตว์ทะเลบางชนิดมีการสะสมสารพิษในบริเวณเนื้อเยื่ออวัยวะภายใน และรังไข่ เมื่อมนุษย์นำเอาสัตว์ทะเลนั้นมาบริโภค จะได้รับสารพิษเข้าสู่ร่างกาย อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต เช่น แมงดาทะเล ปูบางชนิด และปลาปักเป้า เป็นต้น สัตว์บางชนิดมีสารพิษสะสมอยู่ในเนื้อเยื่อเป็นบางช่วงฤดูกาล เช่น หอยแมลงภู่ หอยนางรม ที่เพาะเลี้ยงอยู่ตามชายฝั่งที่มักเกิดปรากฏการณ์น้ำเปลี่ยนสีเป็นประจำในช่วงฤดูฝน หรืออาจได้รับสารพิษจากไดโนแฟลกเจลเลตที่เป็นสาเหตุของปรากฏณ์ดังกล่าวเข้าไป เมื่อมนุษย์นำสัตว์มาบริโภคทำให้ได้รับสารพิษนั้นได้ ในทำนองเดียวกันหากดินตะกอนบริเวณชายฝั่งมีการสะสมโลหะหนัก และยาฆ่าแมลง ที่พัดพามาจากแผ่นดิน สัตว์ทะเลที่อาศัยอยู่ในบริเวณนั้นอาจมีการสะสมของสารพิษดังกล่าวด้วยเช่น หอยสองกาบที่อาศัยอยู่ตามพื้นท้องทะเล ได้แก่ หอยลาย หอยแครง เป็นต้น ซึ่งกินอาหารโดยการกรองดินตะกอนและอินทรีย์สารเข้าไป เมื่อคนบริโภคหอยดังกล่าวทำให้ร่างกายได้รับสารพิษของโลหะหนัก และยาฆ่าแมลง อย่างไรก็ตามยังไม่มีรายงานในประเทศไทยว่ามีการสะสมโลหะหนัก และยาฆ่าแมลงในหอยเหล่านี้ในปริมาณที่เป็นอันตรายต่อการบริโภค       สัตว์ทะเลบางชนิดในกลุ่มที่ 1 ที่กล่าวมาแล้วนั้นสามารถนำมาปรุงเป็นอาหารได้เนื่องจากสารพิษที่มีอยู่บริเวณเงี่ยง หรือ ก้านครีบ เมื่อถูกความร้อนที่ใช้ในการปรุงอาหารจะสลายตัวไป เช่น พิษที่เงี่ยงปลากระเบน ปลาดุกทะเล เป็นต้น แต่ถ้าสารพิษสะสมอยู่ในกลุ่มที่ 2 ความร้อนจากการปรุงอาหารไม่สามารถทำให้สลายไปได้ เช่น พิษของไข่แมงดาทะเล เนื้อและอวัยวะภายในของปลาปักเป้า เป็นต้น       3.อันตรายจากสัตว์ทะเลที่ทำให้การเกิดบาดแผล (injurious animals) เนื่องจากถูกอวัยวะที่แหลมคม เช่น ฟัน หนาม ก้านครีบ หรือเงี่ยง รวมทั้งการปล่อยกระแสไฟฟ้าออกมาของสัตว์ทะเลบางชนิด ตัวอย่างเช่น ฉลามกัด ปูหนีบ เพรียงหินบาด และเปลือกหินทิ่มตำ เป็นต้น สัตว์เหล่านี้มักมีฟัน ครีบ และเงี่ยงที่แหลมคมไว้ใช้ในการป้องกันตัว และล่าเหยื่อเท่านั้น หาได้มีไว้เพื่อโจมตี หรือทำร้ายมนุษย์แต่อย่างไร

เพื่อให้เกิดความเข้าใจและทราบถึงอันตรายที่อาจได้รับจากสัตว์ทะเลจึงนำตัวอย่างสัตว์ทะเลชนิดต่างๆที่ควรรู้จักเรียงตามลำดับหมวดหมู่ในอาณาจักรของสิ่งมีชีวิต ดังต่อไปนี้       การป้องกันและรักษา หลีกเลี่ยงจากการสัมผัสฟองน้ำขนาดใหญ่ตามแนวปะการัง เช่น ฟองน้ำครก หากเป็นความบังเอิญที่ไม่ได้ระวังตัว การปฐมพยาบาลเบื้องต้นนั้น คือ การทำให้สปคุลของฟองน้ำหลุดออกไป โดยทำการล้างแผลบริเวณที่สัมผัสด้วยน้ำสะอาด หรือน้ำกรดน้ำส้ม 5 เปอร์เซ็นต์ เป็นเวลา 15-30 นาที ยาจำพวกแอนติฮิสตามีน ใช้ทาบรรเทาอาการผื่นคัน ฟองน้ำ (Sponge)       ฟองน้ำเป็นสัตว์เกาะนิ่งอยู่กับที่ มีลำตัวเป็นรูพรุนดำรงชีวิตได้โดยอาศัยระบบท่อให้น้ำไหลผ่านลำตัว มีโครงค้ำจุนร่างกายเป็นหนามที่เรียกว่า สปิคุล (Spicule) หรือเส้นใยอ่อนนุ่ม (Spongin)

ขนนกทะเล (Sea feather)       ขนนกทะเลเป็นสัตว์ที่มีลักษณะคล้ายพืชและมีอยู่หลายชนิด แต่ละตัวมีรูปร่างเป็นโพลิปขนาดเล็กอาศัยอยู่รวมกันเป็นกลุ่มหรือนิคม มักพบตามแนวปะการังเกาะกับหลักที่ปักอยู่ริมชายฝั่ง เสาสะพานท่าเรือ ตลอดจนเศษวัสดุที่ลอยในทะเล บางชนิดมีลักษณะคล้ายขนนก และบางชนิดลักษณะคล้ายเฟิร์น เมื่อผิวหนังสัมผัสกับนิคมของขนนกทะเล โพลิปจะปล่อยนีมาโตศีย์สต์ ที่มีพิษแทรกเข้าสู่ผิวหนัง ทำให้เกิดอาการคัน ปวดแสบปวดร้อน       การป้องกันและรักษา หลีกเลี่ยงการสัมผัสขนนกทะเลโดยตรง การใส่เสื้อผ้าป้องกันอันตรายได้ ล้างบริเวณที่ถูกพิษด้วยแอลกอฮอล์ปะคบด้วยน้ำแข็งหรือน้ำเย็น หากมีอาการรุนแรงต้องส่งแพทย์ทันที                                                                               การป้องกันและรักษา หินปูนของปะการังมีความแข็งและแหลมคม การเดินเหยียบย่ำไปบนปะการัง หรือดำน้ำผ่านแนวปะการัง อาจทำให้เกิดบาดแผล เนื่องจากปะการังมักมีพวกแบคทีเรียอาศัยอยู่เป็นสาเหตุทำให้บาดแผลหายช้าจึงต้องล้างด้วยน้ำสะอาด หรือ แอลกอฮอล์โดยเร็ว และตรวจดูว่าไม่มีเศษปะการังติดค้างอยู่ ใส่ยาฆ่าเชื้อ ถ้าแผลมีขนาดกว้างและลึก ควรรีบนำส่งแพทย์       ปะการังไฟมีรูปร่าง 3 แบบใหญ่คือ แบบแผ่น แบบก้อน และแบบแขนง โดยทั่วไปมักมีสีเหลืองอ่อนหรือน้ำตาล พบปะปนอยู่กับสัตว์อื่นในแนวปะการังทั่วไป หากสัมผัสกับปะการังไฟ จะทำให้เกิดรอยไหม้ บวมแดงและปวดแสบบริเวณผิวหนังที่สัมผัส การรักษา การปฐมพยาบาลเบื้องต้นคือการล้างแผลด้วยน้ำส้มสายชูหรือล้างด้วยอะลูมิเนียมซัลเฟตอีกครั้งหนึ่งสิ่งที่ควรระมัดระวังคือ หากส่วนที่สัมผัสปะการังเป็นมือ ก็อย่าได้นำมาเช็ดหน้าหรือให้เข้าตาโดยเด็ดขาด เพราะน้ำพิษจากนีมาโตศีย์สต์ของปะการังไฟที่ยังเหลืออยู่ จะทำให้เกิดระคายเคืองได้ สำหรับครีมที่เป็นยาปฏิชีวนะนั้นใช้ป้องกันการติดเชื้อจากแบคทีเรีย ไม่ใช่การรักษาสารพิษจากนีมาโตศีย์สต์ โดยตรง การป้องกันและรักษา การป้องกันการถูกแมงกะพรุนไฟ คือ การหลีกเลี่ยงลงเล่นน้ำทะเลบริเวณที่มีแมงกะพรุนชุกชุม หรือ ช่วงหลังพายุฝน เพราะจะมีกระเปาะพิษของแมงกะพรุนหลุดลอยไปในน้ำทะเลแม้จะไม่ได้สัมผัสกับแมงกะพรุนโดยตรงก็ตาม       การเกิดพิษเมื่อถูกแมงกะพรุน กระทำได้โดยใช้น้ำส้มสายชูล้างแผลเพื่อไม่ให้นีมาโตศีย์สต์ปล่อยน้ำพิษภายในกระเปาะออก หลังจากนั้นควรรีบปรึกษาแพทย์ ตำรา ยากลางบ้านที่มักใช้กัน คือ นำใบผักบุ้งทะเลบดแล้วพอกบริเวณที่สัมผัสแมงกะพรุน จะช่วยให้อาการต่างๆบรรเทาลงได้       โพลิปดอกไม้ทะเลมักมีขนาดใหญ่ บางชนิดมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางถึง 30 เซนติเมตร มักพบอาศัยอยู่ตามแนวปะการัง เมื่อสัมผัสหนวดของดอกไม้ทะเล นีมาโตศีย์สต์จากหนวดของดอกไม้ทะเล จะทำให้เกิดผื่นแดงและคันบริเวณที่สัมผัส ถ้าอาการรุนแรงมากจะทำให้เกิดอาการบวมแดง มึนงง คลื่นไส้ อาเจียน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับภูมิต้านทานของแต่ละคน การรักษา การปฐมพยาบาลในเบื้องต้น ให้ใช้น้ำส้มสายชูล้างแผล และพยายามล้างเอาเมือก และชิ้นส่วนของหนวดดอกไม้ทะเลออกให้หมด ถ้าผู้ป่วยมีอาการทรุดลงให้นำส่งแพทย์โดยด่วน ปะการัง (Corals)       ปะการังเป็นสัตว์ทะเลกลุ่มใหญ่ที่มีมากกว่า 750 ชนิด ส่วนใหญ่อาศัยอยู่แบบเดี่ยว ปะการังมีฐานรองรับโพลิปหรือตัวปะการังเป็นหินปูน บางชนิดมีหนามหรือแง่ยื่นที่แหลมคม และบางชนิดมีนีมาโตศีย์สต์ที่มีน้ำพิษ ทำให้ระคายเคืองต่อผิวหนัง ปะการังที่อาจทำให้เกิดบาดแผล ได้แก่ ปะการังเขากวาง (Acropora) ปะการังแกแลคซี่ (Galaxea) ปะการังลูกโป่ง(Plerogyra) ปะการังดอกจอก(Pec-tinea) ปะการังสมองหยาบ(Symphyllia) เป็นต้น มีรายงานว่าปะการังเห็ดบางชนิดผลิตนีมาโตศีย์สต์ที่มีพิษทำให้เกิดอาการบวมแดงและผื่นคันได้ ปะการังไฟ (Fire coral)       ปะการังไฟ ไม่ใช่ปะการังแท้จริง แต่เป็นสัตว์ทะเลพวกเดียวกับขนนกทะเลและมีพิษเช่นเดียวกัน โพลิปมีขนาดเล็กอาศัยอยู่รวมกันเป็นนิคม โดยสร้างหินปูนฐานรองรับโพลิปจึงมีลักษณะคล้ายคลึงกับปะการังมาก แมงกะพรุน (Jelly fish)       แมงกะพรุนทั่วไปมีรูปร่างคล้ายร่ม หรือ กระดิ่งคว่ำ (medusa) ลำตัวโปร่งแสงประกอบด้วยวุ้นเป็นส่วนใหญ่ ดำรงชีวิตโดยการว่ายเวียนและล่องลอยไปตามกระแสน้ำและแรงพัดพาของคลื่นลม อาหารที่แมงกะพรุนกินได้แก่ ปลา ครัสเตเซียน และแพลงค์ตอนอื่นๆ บริเวณหนวดและแขนงที่ยื่นออกมารอบปากมีเข็มพิษนีมาโตศีย์สต์ ใช้ฆ่าเหยื่อหรือทำให้เหยื่อสลบก่อนจับกินเป็นอาหาร ปริมาณของนีมาโตศีย์สต์อาจมีจำนวนถึง 80,000 เซลล์ใน 1 ตารางเซนติเมตรเท่านั้น ภายในนีมาโตศีย์สต์ มีน้ำพิษที่เป็นอันตรายทำให้เกิดอาการคัน เป็นผื่นบวมแดงเป็นรอยไหม้ปวดแสบปวดร้อน และเป็นแผลเรื้อรังได้ ขึ้นอยู่กับแมงกะพรุนแต่ละชนิด บางรายทำให้เกิดอาการจุกแน่นหน้าอก หายใจไม่ออก กระสับกระส่าย นอนไม่หลับ อ่อนเพลีย เป็นไข้ บางรายถึงเสียชีวิต โดยทั่วไปเรียกแมงกะพรุนมีพิษว่าแมงกะพรุนไฟ ดอกไม้ทะเล (Sea anemone)       ดอกไม้ทะเลเป็นสัตว์ทะเลที่มีลำตัวอ่อนนุ่ม ด้านปากมีหนวดเรียงรายอยู่รอบปาก ด้านล่างเป็นฐานยึดเกาะอยู่กับก้อนหิน ก้อนปะการัง หรือฝังตัวลงในพื้นทะเลบริเวณดินเลนหรือดินทราย ดอกไม้ทะเลเป็นสัตว์ที่ดำรงชีวิตแบบเดี่ยว ไม่มีการสร้างหินปูนเป็นฐานรองรับโพลิปเหมือนปะการัง

บุ้งทะเล (Fire worms)       บุ้งทะเลเป็นหนอนปล้องจำพวกเดียวกับแม่เพรียงหรือไส้เดือนทะเล แต่มีลำตัวสั้นกว่า เป็นสัตว์ทะเลพวกโพลีย์ฆีต (polychaete) ตามลำตัวมีขนยาวมาก และมีส่วนยื่นของร่างกายออกไปเป็นคู่ด้านข้าง ช่วยในการว่ายน้ำ ขนที่มีลักษณะเป็นเส้นแข็งนี้จะหลุดจากตัวบุ้งได้ง่ายและแทงเข้าสู่ผิวหนัง ทำให้เกิดอาการคัน       ในธรรมชาติ บุ้งทะเลอาศัยอยู่ตามพื้นทะเลใต้ก้อนหินใต้ซอกปะการัง ตามลำคลองในเขตป่าชายเลน หรือตามพื้นทะเลและถูกจับมาโดยอวนหน้าดิน ตัวอย่างของบุ้งทะเลจึงพบปะปนอยู่กับสัตว์น้ำอื่นๆที่ถูกนำไปทำอาหารสัตว์       การป้องกันและรักษา ต้องระมัดระวังไม่ให้บุ้งทะเลสัมผัสกับผิวหนัง หรือใช้มือเปล่าหยิบจับบุ้งทะเล หากถูกบุ้งทะเล ทำการแก้ไขได้โดยหยิบขนบุ้งออกให้หมด แล้วใช้ครีม หรือ ยาน้ำคาลาไมน์ ทาเพื่อบรรเทาอาการคัน และป้องกันการติดเชื้อที่อาจเกิดตามมาได้       การป้องกันและรักษา อันตรายที่อาจได้รับจากเพรียงหิน คือการถูกบาดจากเปลือกที่แหลมคม ขณะเดินไปตามโขดหินหรือจากการดำน้ำเก็บหอยแมลงภู่ เป็นต้น หากถูกเพรียงหินบาดให้ทำความสะอาดบาดแผล และใส่ยาฆ่าเชื้อ เช่น ยาแดง และเสียเลือดมากให้นำส่งแพทย์เพื่อเย็บบาดแผลนั้นทันที ปู (Crab)       อย่างไรก็ตาม อันตรายจากปูหนีบนั้นยังไม่ร้ายแรงเท่ากับการบริโภคปูมีพิษ เช่นเดียวกับแมงดาไฟ ซึ่งอาจทำให้เสียชีวิตได้ ตัวอย่างปูมีพิษได้แก่ ปูใบ้แดง (Artergatis intergerrimus) และปูใบ้ลาย(Lophozozymus pictor) เป็นต้น       พิษอันเกิดจากปูที่นำมาบริโภค บางครั้งอาจเกิดจากปุม้าหรือปูทะเลก็ได้ เช่น ปูม้าที่ไม่สด หรือปูที่มีดินตะกอนจากพื้นทะเลติดอยู่ตามลำตัว โดยเฉพาะบริเวณเหงือกปู เมื่อนำมาปรุงอาหาร แบคทีเรียจากปูที่ไม่สดและดินตะกอนจะทำให้เกิดอาการท้องเดินได้เช่นกัน บางคนอาจไม่สามารถบริโภคปูได้เลยเนื่องจากแพ้อาหารทะเล หากบริโภคเข้าไปจะทำให้เกิดเป็นผืนคัน หรือ บวมที่ใบหน้าและลำคอก็ได้       การบริโภคปูมีพิษ ในไม่กี่ชั่วโมงจะเกิดอาการบวมที่ริมฝีปาก ลิ้น ปาก ลำคอและใบหน้า ถ่ายท้อง ปวดท้อง และช็อค       การป้องกันและรักษา การป้องกันอันตรายจากปูคือการหลีกเลี่ยงบริโภคปูชนิดที่ไม่คุ้นเคย แต่หากบริโภคปูที่มีพิษเข้าไป ควรรีบนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็ว และควรนำตัวอย่างปูที่มีพิษนั้นไปด้วย       เท่าที่มีรายงานในประเทศไทย เฉพาะแมงดาหางกลมเท่านั้นที่อาจเป็นพิษ และมักเรียกชื่อแมงดาที่เป็นพิษว่าแมงดาไฟ หรือ เหรา จนบางครั้งทำให้เข้าใจสับสนว่า เหรา เป็นแมงดาชนิดที่สาม จากคำบอกเล่ามักอธิบายถึงลักษณะของเหราว่าตามลำตัวมีขนยาวที่นักอนุกรมวิธานได้ศึกษาแน่ชัดแล้วว่า แมงดาไฟ หรือ เหรา ก็คือแมงดาหางกลมบางตัวนั่นเอง การเป็นพิษนั้นจะเกิดเฉพาะช่วงเดือนกุมภาพันธ์ - กันยายน เหตุที่แมงดาถ้วยมีพิษเป็นบางช่วงนี้ สันนิษฐานว่าเวลาดังกล่าวอาจมีการเจริญแพร่พันธุ์อย่างรวดเร็วของแพลงก์ตอนบางชนิด เช่น ไดโนแฟลกเจลเลต ที่สร้างสารพิษ แล้วแพลงค์ตอนชนิดดังกล่าวถูกกินโดยหอยหรือหนอนซึ่งเป็นสัตว์หน้าดิน เมื่อพิษเข้ามาสะสมในหอยหรือหนอนแล้วถูกกินโดยแมงดาทะเล พิษจึงมาสะสมอยู่ในเนื้อและไข่ของแมงดาถ้วย เมื่อคนบริโภคแมงดาถ้วยตัวที่มีสารพิษสะสมอยู่ จึงทำให้เกิดอาการพิษได้ แม้ว่าจะได้ปรุงไข่หรือเนื้อที่บริโภคให้สุดแล้วก็ตาม       อาการของคนที่บริโภคแมงดาถ้วยที่มีสารพิษเข้าไป จะทำให้เกิดอาการมึนงง ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน หัวใจเต้นเร็ว ปากชาพูดไม่ได้ แขนขาอ่อนเปลี้ย กล้ามเนื้อไม่ทำงาน หมดความรู้สึกและอาจเสียชีวิตได้ ขึ้นอยู่กับปริมาณที่บริโภคเข้าไปมากหรือน้อย       การรักษา เมื่อพบผู้ที่บริโภคแมงดาทะเลแล้วเกิดเป็นพิษ ให้ทำการล้างท้อง ทำให้อาเจียน และรีบนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็วที่สุด เพรียงหิน (Rock Barnacle)       เพรียงหินเป็นสัตว์จำพวกเดียวกับกุ้งและปู ที่มีการปรับตัวเปลี่ยนแปลงไปจากพวกกุ้งมาก โดยสร้างเปลือกหินปุนออกมาช่วยยึดติดอยู่กับที่ และห่อหุ้มร่างกายเอาไว้ ทำให้สามารถอาศัยอยู่บนบกได้เป็นเวลานาน เพรียงหินอาศัยอยู่ตามโขดหิน เสาสะพานท่าเรือ หลักโป๊ะ หลักเลี้ยงหอยแมลงภู่ ฟาร์มหอยนางรม หรืออาจพบเกาะอยู่บนสัตว์มีเปลือก เช่น หอย แมงดาทะเล ปู เป็นต้น เป็นสัตว์ที่พบบ่อย และพบชุกชุมตามริมชายฝั่งทะเลทั่วไป       ปูเป็นสัตว์ที่วิวัฒนาการจากกุ้ง โดยมีส่วนท้องลดขนาดลง และพับอยู่ใต้อก ปูมีขาเดิน 5 คู่ คู่แรกเปลี่ยนแปลงไปเป็นก้ามใช้หนีบจับเหยื่อและป้องกันตัว ปูส่วนใหญ่มีก้ามแข็งแรง ใช้หนีบศัตรูให้ได้รับบาดเจ็บได้ โดยเฉพาะปูทะเล ปูม้า และปูใบ้ขนาดใหญ่ การจับปูเหล่านี้จึงต้องระมัดระวังโดยเฉพาะปูที่ยังมีชีวิตและถูกแก้มัดออกแล้ว ปูใบ้มีเปลือกแข็ง ก้ามแข็งแรงมาก เมื่อหนีบแล้วไม่ยอมปล่อยง่ายๆ แมงดาทะเล (Horse-shoe crab)       แมงดาทะเลเป็นสัตว์ทะเลโบราณที่ยังคงเหลืออยู่ในโลกปัจจุบันเพียง 4 ชนิด ที่พบในทะเลไทยมีอยู่ 2 ชนิด คือแมงดาจานหรือแมงดาหางเหลี่ยม (Tachypleus gigas) และ แมงดาถ้วยหรือแมงดาหางกลม (Carcinoscorpius rotundicauda) ทั้งสองชนิดมีความเป็นอยู่ในสภาพแวดล้อมต่างกัน แมงดาจานอาศัยอยู่ตามพื้นทะเล วางไข่ตามริมชายฝั่งที่เป็นดินทราย ส่วนแมงดาถ้วยอาสัยอยู่ตามพื้นทะเลที่เป็นดินโคลนและตามลำคลองในป่าชายเลน

หอยเต้าปูน (Cone shell)        หอยเต้าปูนเป็นหอยกาบเดี่ยวพวกหนึ่งที่ล่าจับสัตว์อื่นกินเป็นอาหาร ลักษณะเปลือกเป็นรูปกรวยคล้ายถ้วยไอศกรีมโคน (cone) ส่วนใหญ่มีเปลือกหนา ด้านหน้าของลำตัวมีท่อน้ำยื่นออกไปยาว และมีงวงยื่นอยู่ทางด้านใต้ของไซฟอนด้วย ตรงปลายงวงหอยเต้าปูนนี้เองมีฟันแหลมคล้ายลูกธนูซึ่งหอยใช้แทงเหยื่อ หอยเต้าปูนมีจำนวนราว 500 ชนิด บางชนิดมีต่อมน้ำพิษร้ายแรง เท่าที่มีรายงานในต่างประเทศมีไม่น้อยกว่า 10 ชนิดที่เคยต่อยคนทำให้เสียชีวิตมาแล้ว       หอยเต้าปูนมีพิษที่พบในน่านน้ำไทยมีอยู่หลายชนิดด้วยกัน ชนิดที่พบบ่อยได้แก่ หอยเต้าปูนลายผ้า (Conus textile) หอยเต้าปูนลายแผนที่ (C. geographus) หอยเต้าปูนลายหินอ่อน (C.marmoreus) หอยเต้าปูนจักรพรรดิ (C.imperialis)       ตามปกติแล้วหอยเต้าปูนที่อาศัยอยู่ในธรรมชาติ จะใช้น้ำพิษเพื่อฆ่าเหยื่อ และโอกาสที่หอยจะทำอันตรายให้คนนั้นน้อยมาก นอกจากคนไปเก็บจับหอยเหล่านี้ด้วยมือเปล่าและถือเอาไว้ หอยจึงป้องกันตัวโดยใช้งวงที่มีฟันพิษแทง       พิษที่เกิดจากหอยเต้าปูนต่อย จะทำให้เกิดอาการบวมแดง ตาพร่ามัว หายใจติดขัด หรือ เสียชีวิตได้       การรักษา การปฐมพยาบาลเมื่อถูกหอยเต้าปูต่อย คือ การปฏิบัติเช่นเดียวกับถูกงูกัด โดยใช้สายยางรัดแขนเพื่อไม่ให้พิษไหลเข้าสู่หัวใจ ให้ผู้ป่วยนอนและเคลื่อนไหวน้อยที่สุด แล้วรีบนำส่งโรงพยาบาลโดยนำหอยไปด้วย แม้ว่าทางโรงพยาบาลจะไม่มีเซรุ่มแก้พิษของหอยเต้าปูนโดยตรง แต่แพทย์ก็อาจใช้เซรุ่มแก้พิษงู ที่อาจมีประสิทธิภาพคล้ายคลึงกันช่วยรักษา หมึก (Cephalopod)       หมึกเป็นมอลลัสพวกหนึ่งที่มีวิวัฒนาการสูงกว่าหอยโดยสามารถเคลื่อนทีได้รวดเร็ว สามารถไล่ล่าสัตว์อื่นกินได้ ลำตัวไม่มีเปลือกด้านนอก แต่มีแกนค้ำจุนอยู่ภายใน หนวดของหมึกจำนวน 8 เส้นได้เปลี่ยนแปลงมาจากเท้าของหอย ภายในปากของหมึกมีขากรรไกรแข็ง ซึ่งหมึกใช้ขบกัดเหยื่อ ยิ่งไปกว่านั้นหมึกสายบางชนิด เช่น หมึกสายวงหมึก (Hapalochlaena naculosa) ซึ่งอาศัยอยู่ตามแนวปะการังของออสเตรเลียแต่ไม่พบในน่านน้ำไทย มีต่อมพิษที่สามารถทำให้เกิดอันตรายถึงแก่ชีวิตได้       การรักษา เมื่อถูกหมึกกัดควรรีบห้ามเลือด ทำความสะอาดบาดแผล ใส่ยาฆ่าเชื้อ ถ้าบาดแผลมีขนาดใหญ่ควรรีบพบแพทย์ และถูกอวัยวะทรงกลมสำหรับใช้ดูดบนหนวดหมึก (suction cub) ดูดอาจทำให้เกิดอาการห้อเลือด ควรใช้น้ำเย็นปะคบ ดังนั้นการจับด้วยมือขณะที่หมึกยังมีชีวิตอยู่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหมึกสาย อาจถูกกัดทำให้บาดเจ็บได้ ดาวหนาม (Clown-of-thorn sea star)       ดาวหนามหรือดาวมงกุฎหนามเป็นดาวทะเลชนิดหนึ่งที่มีแขนจำนวนมาก ตามผิวลำตัวมีหนามยาวประมาณ 1 นิ้วอาศัยอยู่ตามแนวปะการังโดยกินโพลิปปะการังเป็นอาหาร นักอนุรักษ์ธรรมชาติถือว่าดาวหนามเป็นตัวทำลายแนวปะการัง และพยายามควบคุมปริมาณดาวหนามให้ลดลง       นอกจากผลกระทบต่อระบบนิเวศในแนวปะการังแล้ว ดาวหนามยังเป็นอันตรายต่อนักดำน้ำและชาวประมงที่ดำน้ำอยู่บริเวณปะการังด้วย เพราะหากเหยียบลงไปบนตัวดาวหนามแล้วจะทำให้เกิดบาดแผล และได้รับความเจ็บปวด       การรักษา เมื่อถูกหนามของดาวทะเลนี้ตำ แผลจะบวมแดง ถ้าหนามหักคาต้องผ่าหรือถอนออก ทำความสะอาดแผลด้วยน้ำสะอาด แช่ส่วนที่ถูกตำด้วยน้ำร้อน 50-60 องศาเซลเซียส ใช้ยาฆ่าเชื้อใส่บริเวณบาดแผล เพื่อป้องกันการอักเสบ เม่นทะเล (Sea urchin)       เม่นทะเลเป็นสัตว์มีหนามตามผิวลำตัวเช่นเดียวกับดาวทะเล แต่เม่นทะเลมีหนามยาวจำนวนมาก ชนิดที่พบชุกชุมในแนวปะการังของชายฝั่งทะเลไทยคือเม่นดำหนามยาว (Diadema setosum) มีหนามขนาดยาวอยู่รอบตัว การเล่นน้ำ ดำน้ำในบริเวณที่มีเม่นทะเล คลื่นอาจซัดให้โยนตัวไปเหยียบย่ำหรือนั่งทับเม่นทะเลได้       หนามของเม่นทะเลมักเปราะหักง่าย เมื่อฝังอยู่ในเนื้อไม่สามารถบ่งออกได้อย่างเสี้ยนหรือหนามจากพืช เม่นทะเลบางชนิดมีต่อมน้ำพิษด้วยเมื่อถูหนามเม่นตำแล้ว น้ำพิษยังอาจเข้าสู่ร่างกายทำให้เกิดอาการอักเสบ บวมแดง เจ็บปวดและเป็นไข้ได้ นอกจากหนามที่แหลมคมแล้วเม่นทะเลยังมีโครงสร้างพิเศษที่เรียกว่า เพดิเศลลาเรีย (อี) (pedicellariae) กระจัดกระจายแทรกอยู่ระหว่างหนามตรงปลายมักมี 3 แฉกคล้ายคีม ซึ่งทำหน้าที่เก็บเศษอินทรีย์และจุลินทรีย์ออกจากผิวลำตัว เพดิเศลลาเรียในเม่นทะเลบางชนิดมีต่อมน้ำพิษอยู่ด้วย ดังนั้นอันตรายจากเม่นทะเลจึงไม่เฉพาะหนามเพียงอย่างเดียว       หนามของเม่นทะเลจะทำให้เกิดอาการบวมแดง ชา เป็นอยู่นานประมาณ 30 นาที จนถึง 4-6 ชั่วโมง และหนามจะย่อยสลายไปภายใน 24 ชั่วโมง       การป้องกันและรักษา โดยปกติเม่นทะเลมักไม่เป็นอันตรายต่อนักดำน้ำ ถ้าไม่เข้าไปใกล้ หรือ จับต้อง เมื่อถูกหนามเม่นทะเลตำให้ถอนหนามออก ถ้าทำได้ หากถอนไม่ออกให้พยายามทำให้หนามบริเวณนั้นแตกเป็นชิ้นเล็กๆ โดยการบิดผิวหนังบริเวณนั้นไปมา หรือ แช่แผลในน้ำร้อนประมาณ 50 องศาเซลเซียส เพื่อช่วยให้หนามย่อยสลายได้เร็วขึ้น แต่หนามบางชนิดอาจไม่ย่อยสลาย ต้องผ่าออก ปลากระเบน (Ray)       ปลากระเบนเป็นปลากระดูกอ่อน ลำตัวแบนด้านบนด้านล่าง รูปร่างค่อนข้างกลมและมีหางยาว ปากของปลากระเบนอยู่ทางด้านล่าง อาหารของปลากระเบนส่วนใหญ่เป็นสัตว์หน้าดินต่างๆ ปลากระเบนมีการป้องกันตัวด้วยการมีเงี่ยงแหลมคมอยู่บริเวณโคนหาง ผู้ที่เดินลุยน้ำอยู่ริมชายฝั่งทะเล จึงอาจเหยียบไปบนตัวปลากระเบนที่หมกตัวอยู่ตามพื้นทะเล และถูกเงี่ยงตำได้รับความเจ็บปวด ในแนวปะการังของไทย มีปลากระเบนทอง (Taeniura lymna) อาศัยอยู่ตามแนวปะการังทั่วไป ผู้ที่ดำน้ำลงไปในบริเวณดังกล่าว จึงมีโอกาสถูกเงี่ยงของปลากระเบนทองตำได้เช่นเดียวกัน       เมื่อถูกเงี่ยงของปลากระเบนตำจะได้รับพิษทำให้เกิดอาการปวดอย่างแรง บางครั้งอาจทำให้เกิดอาการช็อค หมดสติ และเสียชีวิตได้       การรักษา การปฐมพยาบาลในขั้นแรก คือ ห้ามเลือดที่บาดแผล แล้วตรวจดูว่ามีเศษของเงี่ยงพิษตกค้างอยู่รึไม่ เนื่องจากพิษของเงี่ยงปลากระเบน เป็นสารพวกโปรตีนย่อยสลายในความร้อน ดังนั้นควรแช่บาดแผลในน้ำร้อนเท่าที่จะทนได้ ประมาณ 30-60 นาที อาการปวดจะทุเลาบริโภคยาแก้อักเสบ หากมีอาการแพ้มากควรรีบส่งแพทย์ ปลากระเบนไฟฟ้า (Electric ray)       ปลากระเบนไฟฟ้ามีลำตัวแบนค่อนข้างกลม มีอวัยวะผลิตกระแสไฟฟ้าประกอบด้วยเซลล์รูปหกเหลี่ยม เรียงซ้อนกันเป็นกลุ่มตั้งอยู่ทางด้านข้างของตาถัดไปถึงครีบอก ภายในมีสารเป็นเมือกคล้ายวุ้น ทำหน้าที่เป็นตัวผลิตกระแสไฟฟ้าจะวิ่งจากด้านล้างขึ้นไปด้านบนภายใต้การควบคุมของสมอง       การปล่อยกระแสไฟฟ้าเกิดขึ้นเมื่อได้รับการกระตุ้น หรือถูกรบกวน ตามปกติใช้เพื่อล่าเหยื่อหรือทำร้ายศัตรู หากคนไปเหยียบปลากระเบนไฟฟ้าที่หมกตัวอาศัยอยู่ตามธรรมชาติ กระแสไฟฟ้าที่ปล่อยออกมามักมีกำลังไฟประมาณ 40-100 โวลต์ ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการชา จนอาจจมน้ำได้ การป้องกันและรักษา หากทราบว่าในบริเวณใดมีปลากระเบนไฟฟ้าอาศัยอยู่ ควรหลีกเลี่ยงในการลงเล่นน้ำในบริเวณดังกล่าว เนื่องจากกระแสไฟฟ้าที่ปล่อยออกมาอาจทำให้หมดสติ เมื่อนำผู้ป่วยขึ้นบนผิวน้ำ และช่วยให้ผู้ป่วยหายใจ (CPR) แล้วนำส่งโรงพยาบาล ปลาดุกทะเล กดทะเล ระวังอย่าจับปลาชนิดนี้ควรปล่อยให้ตาย หรือไม่ควรไปเล่นกับมัน การรักษาเช่นเดียวกับการถูกเงี่ยงปลากระเบน                                                   ปลากดและปลาดุก (Catfish)       ปลากดเป็นปลากระดูกแข็งที่พบในน้ำจืด และในทะเลลักษณะลำตัวค่อนข้างกลมเรียวหัวค่อนข้าง ใหญ่ บริเวณคางมีหนวดใช้รับสัมผัสดมกลิ่นเหยื่อตามพื้นทะเล ครีบหูและครีบหลังมีก้านครีบแข็งเป็นเงี่ยงซึ่งมีต่อมน้ำพิษอยู่ด้วย การถูกเงี่ยงของปลากดตำจึงทำให้เกิดอักเสบ เป็นไข้หรือมีการติดเชื้อบาดทะยักตามมา บางคนอาจแพ้จนถึงแก่ชีวิตได้ การเดินลุยน้ำด้วยเท้าเปล่าไปตามชายฝั่งทะเลที่เป็นดินโคลนหรือในป่าชายเลนจึงควรระมัดระวังเป็นอย่างยิ่ง เพราะอาจเยียบย่ำไปบนก้านครีบหลัง ถุกทิ่มแทงเข้าผิวหนังคล้ายถูกตะปูตำหรือแม้แต่การจับปลาที่ติดอวนปลาที่นำมาบริโภคล้วนแล้วแต่เป็นอันตรายทั้งสิ้น หากขาดความระมัดระวัง       ปลาดุกเป็นปลาที่หากินอยู่ตามพื้นทะเลเช่นเดียวกับปลากด บางชนิดอยู่รวมกันเป็นฝูง เช่น ปลาดุกปิ่นแก้ว (Plotosus anguillaris) ปลาเหล่านี้มีเงี่ยงพิษบริเวณครีบหลังและครีบอก อันตรายที่อาจเกิดขึ้นลักษณะเดียวกับปลากด       การป้องกันและรักษา หากไม่จำเป็นอย่าจับปลาชนิดนี้ในขณะที่มีชีวิต ควรปล่อยให้ตายก่อน หรือไม่ควรไปเล่นกับมัน การรักษาเช่นเดียวกับการถูกเงี่ยงปลากระเบน ปลาสิงโต (Lion fish)       ปลาสิงโตเป็นปลาที่อาศัยอยู่ตามแนวปะการัง ว่ายน้ำเชื่องชา มักถูกจับมาเลี้ยงเป็นปลาตู้ สวยงาม จึงมักพบปลาชนิดนี้เลี้ยงเป็นปลาตู้สวยงาม น้ำเค็มแทบทุกแห่ง       ปลาสิงโตมีครีบหลังและครีบอกยาว ประกอบด้วยก้านครีบแข็งขนาดยาวหลายเซนติเมตร ก้านครีบแข็งนี้มีอันตรายมาก สามารถทิ่มแทงเข้าสู่ผิวหนังของคนได้ลึกและมีต่อมน้ำพิษที่ทำให้เจ็บปวดรุนแรง       การป้องกันและรักษา

ปลากะรังหัวโขน (Stonefish)       ปลาชนิดนี้มีลักษณะใกล้เคียงกับปลาสิงโตและปลาแมงป่อง มีหัวขนาดใหญ่ ปากกว้าง มักนอนสงบนิ่งอยู่ตามพื้นทะเล เพื่อรอให้เหยื่อว่ายผ่านมา ปลาจะพุ่งตัวฮุบเหงื่อกินทั้งตัว ปลาชนิดนี้แม้ว่ายถูกจับมาได้ก็ไม่นิยมนำมาบริโภคปลากะรังหัวโขน มีรูปร่างคล้ายคลึงกับก้อนหิน มองดูกลมกลืนกับสภาพแวดล้อมที่อาศัยอยู่ทำให้มองไม่เห็น จึงไม่เพียงทำให้เกิดบาดแผลเท่านั้น ที่ก้านครีบของปลาชนิดนี้ยังมีพิษที่เป็นอันตรายรุนแรงอาจทำให้ถึงแก่ชีวิตได้ การป้องกันและรักษา ระวังอย่าจับปลาชนิดนี้ หรือไม่ควรไปเล่นกับมัน การรักษาเช่นเดียวกับการถูเงี่ยงปลากระเบน       การป้องกันและรักษา ควรหลีกเลี่ยงการเล่นน้ำ หรือ ดำน้ำในบริเวณที่มีฉลามชุกชุม และไม่ควรแสดงอาการตื่นกลัวเมื่อพบฉลาม หลีกเลี่ยงการกระตุ้นความสนใจของฉลามเช่น ยิงปลา เพราะเลือดและการดิ้นของปลาจะกระตุ้นความสนใจของปลาฉลาม หากถูกฉลามกัดต้องพยายามห้ามเลือดทุกวิธี นำผู้บาดเจ็บขึ้นจากน้ำ หากหมดสติให้ออกซิเจนส่วนมากผู้ป่วยเสียชีวิตเนื่องจากเสียเลือด ดังนั้นการห้ามเลือดได้ดีจะสามารถช่วยชีวิตผู้ป่วยได้ดีที่สุด แล้วนำส่งโรงพยาบาล       การป้องกันและรักษา ถ้าพบปลาไหลอย่าเข้าใกล้ อย่าล้วงมือเข้าไปในโพรงหิน หรือซากเรือจม อย่าเล่นกับปลาไหลที่ไม่คุ้นเคย เมื่อถูกกัดจะเกิดบาดแผลลึกจากเขี้ยวของปลา ทำให้เลือดออกมาก และอาจหมดสติได้ ต้องนำผู้ป่วยขึ้นจากน้ำ ห้ามเลือด และรีบนำผู้ป่วยส่งแพทย์โดยเร็ว แผลที่ถูกกัดมักมัขนาดลึกต้องรีบทำความสะอาดแผลให้ทั่วถึง       การป้องกันและรักษา งดบริโภคอาหารแปลกๆ ถ้าไม่แน่ใจให้ถามชาวประมง หรือคนในท้องถิ่น ถ้าหากได้รับสารพิษพยายามให้ผู้ป่วยอาเจียน โดยวิธีล้วงคอ หรือให้ผู้ป่วยดื่มผงถ่านกัมมันต์ ผสมน้ำ อัตราส่วน 10 กรัม ต่อน้ำ 100 มล. เพื่อดูดซับสารพิษที่ตกค้างอยู่ในกระเพาะอาหาร ไม่ให้ดูดซึมเข้าร่างกาย แล้วรีบนำส่งแพทย์       งูทะเลมีลักษณะต่างจากงูบกคือ ลักษณะลำตัวส่วนท้ายค่อนข้างแบนทางด้านข้างจนถึงปลายหางคล้ายใบพายเพื่อใช้สำหรับว่ายน้ำ งูทะเลทุกชนิดมีพิษอยู่ที่เขี้ยวที่ปาก บางชนิดว่ายน้ำเหมือนอย่างปลา และบางชนิดขึ้นมาวางไข่บนชายฝั่งเช่นเดียวกับเต่าทะเล       พิษของงูทะเลมีอันตรายร้ายแรงมาก แม้จะถูกนำขึ้นมาบนบกแล้วก็ไม่ควรใช้มือจับ การเดินไปตามแนวปะการังควรใส่รองเท้ายางหุ้มข้อ งูที่ตายแล้วก็ยังต้องระวังพิษจากเขี้ยวที่สามารถออกฤทธิ์ได้ น้ำจากพิษงูทะเลมีผลโดยตรงต่อระบบกล้ามเนื้อ ทำให้ปัสสาวะของผู้ป่วยจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลภายในเวลา 3-5 ชั่วโมง เนื่องจากเม็ดสีถูกปล่อยออกมาจากเซลล์กล้ามเนื้อที่ถูกทำลาย มีการหายใจขัด หรือการทำงานของหัวใจล้มเหลว       งูทะเลที่พบในน่านน้ำไทยมีอยู่หลายชนิด บางชนิดมีพิษ บางชนิดที่พิษอ่อนหรือไม่มีพิษ ตัวอย่างเช่น งูแสมบัง งูแสมรัง งูคออ่อน งูผ้าขี้ริ้ว งูชายธง เป็นต้น       การป้องกันและรักษา ควรหลีกเลี่ยงการลงเล่นน้ำในบริเวณที่มีงูชุกชุม หากมีผู้ถูกงูทะเลกัด ควรให้ผู้ป่วยนอนนิ่งๆ และไม่ควรให้บาดแผลที่ถูกกัดเพื่อชะลอการไหลของเลือกพยายามอย่าให้ผู้ป่วยเคลื่อนไหว ทำความสะอาดแผลและรีบนำส่งแพทย์โดยเร็วที่สุด ในประเทศไทยยังไม่มีเซรุ่มใช้กับงูทะเล แต่อาจใช้เซรุ่มสำหรับผุ้ป่วยที่ถูกงูสามเหลี่ยมกัดแทนได้ ฉลาม (Shark)       ปลาฉลามเป็นปลาที่คนโดยทั่วไปเข้าใจว่าเป็นสัตว์ดุร้าย หรือเป็นปลากินคน ความจริงแล้วปลาฉลามเป็นสัตว์กินเนื้อพวกหนึ่ง ซึ่งมีฟันแหลมคมไว้ช้ล่าเหยื่อเป็นอาหารแต่ก็มีบ่อยครั้งที่ปลาฉลามขนาดใหญ่เข้าจู่โจมกัดนักดำน้ำหรือผุ้คนที่เล่นน้ำอยู่ตามชายหาด ด้วยเข้าใจผิดคิดว่าเป็นอาหาร ส่วนใหญ่แล้วข่าวเกี่ยวกับปลาฉลามกินคนหรือกัดนักประดาน้ำ นักท่องเที่ยว ที่เล่นน้ำตามชายหาด เกิดเฉพาะในต่างประเทศ เช่น ออสเตรเลีย ฮ่องกง ตัวอย่างฉลามที่มีความดุร้ายและมีรายงานกัดคนได้แก่ ฉลามกินคน (mackeral shark) ฉลามขาว (white shark) ฉลามหัวฆ้อน(hammerhead shark) เป็นต้น ปลาไหลมอร์เลย์ (Morley eel)       ปลาทะเลในแนวปะการังหลายชนิดเป็นสัตว์กินเนื้อ และมีฟันแหลมคม โดยเฉพาะปลาไหลมอร์เลย์ซึ่งซ่อนตัวอยู่ตามโพรงหินปะการังและโผล่หัวออกมาเฝ้าระวังเหยื่อหรือศัตรู หากนักดำน้ำหรือผู้ที่ว่ายน้ำผ่านบริเวณที่ปลาอาศัยอยู่ ปลาก็อาจพุ่งตัวออกมาฉกกัดคล้ายงูได้ แม้ว่าปลาไหลมอร์เลย์จะไม่มีเขี้ยวพิษอย่างงูทะเล แต่เมือกในปากของปลาก็เป็นพิษอ่อนๆ ปลาปักเป้า (Puffer fishes)       ปลาปักเป้าเป็นปลาที่รู้จักกันดีว่ามีพิษโดยเฉพาะอย่างไข่ ตับ ลำไส้ ผิวหนัง ส่วนเนื้อปลามีพิษน้อย การนำปลาปักเป้ามาบริโภค ถ้าการเตรียมก่อนนำไปปรุงไม่รู้วิธีที่ถูกต้อง ทำให้พิษที่อยู่ในอวัยวะภายในปนเปื้อนเนื้อปลา ทำให้ผู้บริโภคได้รับสารพิษเกิดอาการชาที่ริมฝีปาก มีอาการคันแสบร้อนที่ผิวหนังและตา คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเดิน ขาอ่อนแรง หรือเกิดอัมพาต กลืนลำบาก หัวใจเต้นเร็ว เจ็บอก ความดันเลือดสูง จนถึงขั้นหยุดหายใจและเสียชีวิต พิษของปลาปักเป้าเป็นสารเตโตรโดทอกซิน (tetrodotoxin) ตัวอย่างปลาปักเป้าที่มีพิษได้แก่ ปักเป้าดำ ปักเป้าหนามทุเรียน งูทะเล (Sea snake) อ้างอิง อดิสรณ์ มนต์วิเศษ,ศูนย์ข้อมูลพิษ,สถาบันวิทยาศาสตร์ทางทะเล มหาวิทยาลัยบูรพา ชลบุรี 20131

🔺แมงกะพรุนกล่อง (Box jellyfish)มีพิษร้ายแรงที่สุดชนิดหนึ่งของโลก

🔺แมงกะพรุนกล่อง (Box jellyfish)มีพิษร้ายแรงที่สุดชนิดหนึ่งของโลก

       แมงกะพรุนกล่อง (Box jellyfish) จัดอยู่ในชั้น Cubozoa (คูโบซัว) เป็นแมงกะพรุนพิษที่มีรายงานว่าทำให้เสียชีวิตได้บ่อยกว่าเมื่อเปรียบเทียบกับแมงกะพรุนชั้นอื่น ๆ พบในหลายประเทศของเขตร้อน เช่น ฟิลิปปินส์ ญี่ปุ่น อินโดนีเซีย (เกาะบอร์เนียว) และทางตอนเหนือของออสเตรเลีย เป็นต้น (พจมาน, 2553)

       แมงกะพรุนกล่องมีลำตัวใส รูปร่างเป็นกล่องสี่เหลี่ยม มีกลุ่มของตา (rhopalia) อยู่แต่ละมุมของร่ม จำนวน 4 มุม บางชนิดอาจมีหรือไม่มีถุงกระเพาะอาหาร (gastric saccule) และมีฐานหนวด (pedalia) (Gershwin, 2005a) ความรู้เกี่ยวกับแมงกะพรุนกล่องยังเป็นเรื่องใหม่ในวงการชีววิทยาทางทะเล แมงกะพรุนกล่องมีอย่างน้อย 36 ชนิด (Daly et al., 2007) แต่ไม่ได้เป็นอันตรายทุกชนิด บางชนิดทำให้เกิดอาการเจ็บหรือคันเพียงเล็กน้อย หรือเป็นตะคริว กล้ามเนื้อหดเกร็งและเป็นเหตุให้จมน้ำง่ายขึ้น มีเพียงบางชนิดที่มีอันตรายทำให้เสียชีวิตเนื่องจากหัวใจหรือระบบหายใจล้มเหลว (Fenner, 1997; Suntrarachun et al., 2001; Tibballs et al., 2012) แมงกะพรุนกล่องแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ ๆ ดังนี้

1. ชนิดที่มีหนวดหลายเส้น (multi-tentacle box jellyfish)

       แมงกะพรุนในกลุ่มนี้มีหนวดแบบแตกแขนงอาจมีได้มากถึง 60 เส้น หนวดอาจแตกแขนงจากบริเวณฐานหนวดเฉพาะด้านที่ออกนอกลำตัวหรือแตกแขนงจากบริเวณฐานหนวดทั้งสองด้าน (พจมาน, 2553) แมงกะพรุนในกลุ่มนี้ส่วนใหญ่มีถุงกระเพาะอาหาร (gastric saccules) รูปร่างของถุงกระเพาะอาหารและการแตกแขนงของหนวดเป็นลักษณะสำคัญในการจำแนกชนิดของแมงกะพรุนในกลุ่มนี้ (Gershwin, 2005a)

       แมงกะพรุนกล่องกลุ่มนี้สามารถพบได้ทั่วไปในทะเลเขตร้อนทั่วโลก เช่น มหาสมุทรแอตแลนติก อ่าวเม็กซิโก และเขตอินโดแปซิฟิก ในหลายประเทศ เช่น ออสเตรเลีย ไทย ฟิลิปปินส์ ญี่ปุ่น บรูไน ปาปัวนิวกีนี  มาเลเซีย (รัฐซาราวัก) สหรัฐอเมริกาและทางตอนใต้ของประเทศอินเดีย (Fenner and Williamson, 1996) มักพบบริเวณชายฝั่งทะเลน้ำตื้นระดับเอวหรือระดับเข่า บางครั้งพบในน้ำลึกเกิน 10 เมตร ในบริเวณที่เป็นอ่าวและพื้นทะเลเป็นทราย ไม่มีแนวปะการังหรือแนวหิน โดยเฉพาะบริเวณหาดทรายใกล้ป่าชายเลนและปากแม่น้ำ พบได้ทุกฤดู แต่มักพบบ่อยในช่วงเดือนที่มีอากาศค่อนข้างร้อน (พจมาน, 2553)

       พิษจากแมงกะพรุนกล่องบางชนิดในกลุ่มนี้ ทำให้บริเวณที่ได้รับพิษมีอาการปวดอย่างรุนแรง ซึ่งอาการปวดนี้จะหายภายใน 4–12 ชั่วโมง และปรากฏเป็นรอยไหม้ ในรายที่มีอาการรุนแรงสามารถทำให้ผิวหนังบริเวณที่ได้รับพิษตาย และในกรณีได้รับพิษเป็นจำนวนมากอาจมีอาการสับสนหรือหมดความรู้สึก ก่อนที่จะนำไปสู่ระยะโคม่าและเสียชีวิต ซึ่งในรายที่เสียชีวิตนั้นส่วนใหญ่เกิดจากสาเหตุหัวใจหรือระบบหายใจล้มเหลว จึงควรได้รับการพยาบาลเบื้องต้นอย่างถูกวิธี (พจมาน, 2553)

       แมงกะพรุนพิษ Chironex fleckeri จัดเป็นชนิดที่อันตรายที่สุดชนิดหนึ่งในกลุ่มนี้ มีรายงานการพบในประเทศออสเตรเลีย C. fleckeri ที่มีขนาดความยาวหนวด 3–5 เมตร หรือที่มีขนาดความสูง 8–10 เซนติเมตร (วัดจากส่วนบนสุดของร่มจนถึงขอบร่ม) สามารถทำให้ผู้ใหญ่เสียชีวิต และที่มีขนาดความยาวหนวด 1–2 เมตร สามารถทำให้เด็กเสียชีวิตได้ (Gershwin, 2005a)

ลักษณะสัณฐานวิทยาของแมงกะพรุนกล่องลำดับ Chirodropida

2. ชนิดที่มีหนวดเส้นเดียว (single-tentacle box jellyfish) 

       ลักษณะเด่นของแมงกะพรุนในกลุ่มนี้ คือ หนวดแต่ละเส้นไม่มีการแตกแขนง ร่มมีขนาดความสูงตั้งแต่ 1–15 เซนติเมตรขึ้นอยู่กับชนิด (พจมาน, 2553) แมงกะพรุนในกลุ่มนี้ส่วนใหญ่ไม่มีถุงกระเพาะอาหาร แมงกะพรุนกล่องกลุ่มนี้พบได้ทั่วไปในหลายประเทศของเขตร้อน เช่น ออสเตรเลีย ไทย ญี่ปุ่น สหรัฐอเมริกา (มลรัฐฮาวาย) ตาฮิติ อินเดีย รวมถึงประเทศในแถบทะเลแคริบเบียน พบได้ทุกฤดู ทุกพื้นที่ และทุกสภาวะอากาศ ส่วนใหญ่พบตามชายหาด แนวหินโสโครก ตามเกาะหรือบริเวณทะเลเปิด โดยเฉพาะในช่วงที่มีลมอ่อน ๆ พัดเข้าหาฝั่ง ในเดือนที่มีอากาศค่อนข้างร้อน นอกจากนี้มักพบในช่วงเวลาที่มีแตนทะเล (sea lice) เป็นจำนวนมาก นักชีววิทยาทางทะเลจึงใช้แตนทะเลเป็นตัวบ่งชี้การปรากฏของแมงกะพรุนในกลุ่มนี้ (พจมาน, 2553)

       แมงกะพรุนหลายชนิดในกลุ่มนี้มีพิษและทำให้เกิดอาการอิรูคันจิ (Irukandji syndrome) ได้แก่ ชนิด Carukia barnesi และ Malo kingi  และในสกุล Tamoya, Carybdea และ Morbakka มีรายงานการพบในประเทศออสเตรเลีย ปาปัวนิวกีนี สหรัฐอเมริกา (มลรัฐฮาวาย) ญี่ปุ่น จีน ไทย อินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์ (Fenner and Williamson, 1996; Tibballs, 2006; Fenner et al., 2010) บริเวณที่ได้รับพิษจะมีอาการปวดอย่างรุนแรง แต่อาจไม่ปรากฏรอยไหม้ ในช่วงแรกอาจมีอาการเพียงเล็กน้อย และรุนแรงขึ้นหลังจากนั้นประมาณ 5–40 นาที อาการที่พบ ได้แก่ ปวดหัว ปวดหลัง ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน เหงื่อออก หายใจลำบาก ไอ เป็นตะคริว กล้ามเนื้อหดเกร็ง ความดันโลหิตสูง และหัวใจเต้นเร็วผิดปกติแต่มักไม่ทำให้เสียชีวิต เพียงแต่ทำให้รู้สึกอึดอัด ไม่สบาย ซึ่งอาจเป็นเหตุให้จมน้ำง่ายขึ้น จึงควรได้รับการพยาบาลเบื้องต้นอย่างถูกวิธี (พจมาน, 2553)

ลักษณะสัณฐานวิทยาของแมงกะพรุนกล่องลำดับ Tripedaliidae

วิธีแก้พิษ และปฐมพยาบาล

- ราดด้วยน้ำส้มสายชู หรือน้ำทะเล เป็นเวลา 1 นาทีเพื่อล้างพิษเบื้องต้น (ห้ามใช้น้ำจืดเด็ดขาดเพราะจะยิ่งกระจายพิษ)

- นำหนวดแมงกะพรุนที่ติดตามร่างกายออกโดยหลีกเลี่ยงการสัมผัส

- หากการทำงานของหัวใจ และสัญญาณชีพไม่ปกติ ให้ทำการปั้มและกระตุ้นหัวใจ เพราะพิษเริ่มแพร่กระจายเข้าสู่กระแสเลือด

- กดบริเวณหน้าอกบริเวณเหนือลิ้นปี่เล็ก และคอยปั้มหัวใจหากมีการหยุดหายใจและรีบนำตัวส่งโรงพยาบาล

ข้อควรระวังหลังโดนพิษแมงกะพรุนกล่อง

       ห้ามใช้น้ำจืดล้าง เนื่องจากจะกระตุ้นเข็มพิษให้ทำงานมากยิ่งขึ้น ส่วนการใช้แอมโมเนียล้างจะยิ่งทำให้อาการปวดแย่ลง ห้ามถูหรือขยี้ หลีกเลี่ยงการใช้เทคนิคพันรัดแน่นด้วยผ้า  

ข้อมูล : สถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรทางทะเล ชายฝั่งทะเลและป่าชายเลน
วันที่ : 15 มกราคม 2560